در این مقاله به معرفی تیروئید و کم کاری آن و علائم و درمان آن می‌پردازیم
تیروئید غده‌‌‌ای است به شکل پروانه در جلوی گردن در پایین حنجره و بالای استخوانهای ترقوه، تیروئید دو نوع هورمون ترشح می‌کند به نام‌های T4 و T3 کار این هورمون‌ها تنظیم چگونگی مصرف و ذخیره انرژی در بدن است. در حقیقت تیروئید مسئول تنظیم سوخت و ساز بدن می‌باشد. عملکرد تیروئید توسط غدة دیگری در بدن به نام هیپوفیز تنظیم میشود. هیپوفیز در مغز قرار دارد و با ترشح هورمون محرک تیروئید، باعث افزایش ترشح هورمونهای تیروئید میشود. تیروئید ممکن است دچار کم کاری یا پرکاری شود.
وقتی تیروئید به اندازه کافی هورمون ترشح نکند فرد دچار کم کاری تیروئیدمی‌شود. کم کاری شایعترین فرم بیماری‌هایی تیروئید است. در خانم‌ها بیشتر از آقایان دیده میشود و با افزایش سن افزایش می‌یابد.
علائم کم کاری تیروئید
نشانه‌های کم کاری تیروئیدبسیار متفاوتند. ممکن است یک فرد دچار کم کاری تیروئید باشد و علامتی نداشته باشد و برعکس فرد دیگری علائم بسیار شدید داشته باشد. کم کاری تیروئید معمولاً تدریجاً ایجاد میشود. برای همین در ابتدا علائم خفیف است و با پیشرفت بیماری علائم شدیدتر میشود. به همین علت گاهی بیماران به طور اتفاقی تشخیص داده می‌شوند.
نشانه‌های کم کاری تیروئیدبه طور کلی عبارتند از:
نشانه‌های پوستی :پوست خشک و ضخیم میشود. تعریق کاهش پیدا می‌کند. موها نازک یا خشن و شکننده می‌شوند. ابروها می‌ریزند و ناخن‌ها زود می‌شکنند.
نشانه‌های چشمی: کم کاری تیروئیدمی‌تواند منجر به پف آلود شدن و تورم اطراف چشم شود. ولی علائم خیرگی نگاه و بیرون زدگی چشم مربوط به پرکاری تیروئید است که گاهی حتی با درمان بیماری تیروئید هم چنان باقی می‌ماند.
نشانه‌های قلب و عروق: کم کاری تیروئیدباعث کاهش ضربان قلب و کاهش انقباض عضله قلب میشود که در نهایت منجر به کاهش عملکرد قلب می‌گردد. در نتیجه فرد به دنبال فعالیت بدنی دچار خستگی و تنگی نفس میشود. (به اصطلاح نفس کم می‌آورد). این علائم در کسی که بیماری زمینه‌‌‌ای قلب دارد می‌تواند شدید شود.
از طرفی کم کاری تیروئیدمنجر به افزایش خفیف فشار خون و کلسترول خون میشود.
نشانه‌های تنفسی: کم کاری تیروئیدباعث ضعف عضلات تنفسی میشود. در نتیجه عملکرد ریوی کاهش می‌یابد. بنابراین احساس خستگی و ضعف، تنگی نفس به هنگام فعالیت بروز می‌کند. کم کاری تیروئید می‌تواند باعث تورم زبان و تارهای صوتی شود در نتیجه فرد صدای خشن پیدا می‌کند و در خواب ممکن است دچار توقف‌های کوتاه تنفسی شود. در نتیجه فرد خواب راحتی ندارد و صبح با احساس خستگی بیدار میشود و طول روز خواب آلود است.
نشانه‌های دستگاه گوارش: کم کاری تیروئیدحرکات دستگاه گوارش را آهسته می‌کند در نتیجه فرد دچار یبوست میشود. که در بعضی موارد می‌تواند بسیار شدید باشد.
نشانه‌های دستگاه تناسلی: کم کاری تیروئیددر خانم‌ها منجر به اختلال قاعدگی میشود. که از قاعدگی‌های کوتاه با فواصل طولانی تا قاعدگی‌های شدید و با فاصله کم متغیر است. گاهی حتی منجر به قطع قاعدگی میشود. این اختلالات می‌تواند بارداری را با مشکل روبرو کند و گاهی افراد باردار که دچار کم کاری تیروئید هستند با افزایش ریسک سقط جنین روبرو هستند. البته درمان این خطر را کاهش می‌دهد.
تشخیص کم کاری تیروئید
با انجام آزمایش خون تشخیص داده میشود. اولین قدم اندازه گیری هورمونی است که از هیپوفیز برای تحریک ترشح هورمونهای تیروئید، تولید میشود. این هورمون TSH نام دارد. البته برای افزایش وقت تشخیص می‌توانیم هورمون تیروئید را هم اندازه بگیریم. فردی که دچار کم کاری تیروئیداست سطح هورمون TSH او بالا می‌رود.
درمان کم کاری تیروئید
کم کاری تیروئیدبا جایگزین کردن هورمون تیروئید درمان میشود. قرص‌های تیروئید که همان هورمون تیروئید T4 هستند معمولاً به صورت خوراکی یک بار در روز و با شکم خالی استفاده می‌شوند. در بهترین حالت خوب است قرص تیروئید را صبح‌ها یک ساعت قبل از صبحانه بخورند. معمولاً پس از شروع درمان در عرض دو هفته بیمار احساس بهبودی می‌کند ولی برای برطرف شدن کامل علائم گاهی تا چند ماه فرصت لازم است. تغییر دوز دارو باید حتماً زیر نظر پزشک باشد و سرخود نباید دارو را قطع یا کم و زیاد کرد.
پزشک وقتی داروی تیروئید (لووتیروکسین) را شروع می‌کند معمولاً ۶ هفته بعد آزمایش مجدد می‌دهد تا دوز مناسب دارو را پیدا کند. وقتی دوز مناسب داروی تیروئید مشخص شد بیماران می‌توانند سالیانه آزمایش بدهند. گاهی اوقات براساس شرایط بیمار لازم است دوز دارو تغییر کند که این کار با توجه به آزمایش و توسط پزشک انجام میشود. مثلاً گاهی بیماری تیروئید تشدید میشود یا در شرایط حاملگی لازم است دوز دارو را افزایش دهیم. مصرف بعضی داروها مثل قرص‌های کلسیم، آهن، آنتی اسیدهای حاوی آلومینیوم می‌تواند در جذب اختلال ایجاد کند. و باید در زمان متفاوتی از قرص تیروئید خورده شود.
گاهی اوقات به دنبال کاهش وزن یا افزایش سن لازم است دوز داروی تیروئید کاهش یاید.
کم کاری بدون علامت تیروئید
گاهی اوقات کم کاری تیروئیدبسیار خفیف و بدون علامت است. در این شرایط می‌توان درمان نکرد هر چند بعضی معتقدند که اگر این کم کاری خفیف همراه با گواتر (بزرگی تیروئید) باشد یا یک سری علائم غیراختصاصی مثل یبوست، خستگی، افسردگی وجود داشته باشد بهتر است درمان شروع شود.
بیمار مبتلا به کم کاری تیروئیداگر نیازمند عمل جراحی باشد در صورتی که تیروئید کنترل باشد منعی برای جراحی ندارد. ولی اگر بیماری تیروئید کنترل نباشد و عمل جراحی اورژانس نباشد بهتر است تا کنترل تیروئید، عمل جراحی به تأخیر افتد.
اختلالات تیروئید در دوران بارداری مهم است که در مبحثی جداگانه صحبت خواهد شد.